Ortodonti
Ortodonti; kapanış bozuklukları ve dişlerinçenelerdeki konumlarının nasıl oluştuğunu inceleyen, teşhis eden, bubozuklukları oluşmadan önce önlemeye çalışan ve oluştuktan sonra tedavi edenbir diş hekimliği dalıdır. Çapraşık ve kötü konumlanmış dişleri temizlemek dahazor olduğu için, dişeti hastalıklarına yakalanma ve diş çürüğüne bağlı olarakdişlerin erken yaşta kaybedilmesi riski vardır. Ayrıca çene kaslarında fazlabaskıya neden olarak; Temporomandibular eklemde (çene ekleminde) bozukluklarave bunun sonucunda da çene ekleminde ve baş bölgesinde ağrılara neden olabilir.Çapraşık dişler, aynı zamanda estetik görünümü de kötü yönde etkilemekte budurum kişinin sosyal hayatına ve psikolojik durumuna negatif olarakyansımaktadır. Ortodontik tedavi ile daha sağlıklı bir ağıza, daha etkileyicibir görünüme ve daha uzun süre ağzınızda kalacak dişlere sahip olabilirsiniz.Ortodontik tedavi; genel olarak braket adı verilen sabit tellerle ya da takılıpçıkartılabilen hareketli apareylerle yapılmaktadır.
Koruyucu OrtodontikTedavi Nedir?
Tüm tıp dallarında olduğu gibi, ortodontide de temel prensip, bozukluğunoluşmamasıdır. Bu amaçla alınan tedbirlerin tamamına koruyucu ortodonti denir.Koruyucu ortodontik tedavilerin başlıcaları diş çürüklerinin önlenmesidir. Sütdişleri, arkalarından gelecek olan daimi dişlere yer tutucu olarak görevyaptıkları için çok önemlidir. Süt dişlerinin çürümemesi için, dişlerinsürmelerinden itibaren korunmaları gerekir.
Durdurucu OrtodontikTedavi Nedir?
Durdurucu ortodontik tedaviler ise, oluşmakta olan bozukluğun, etkenininortadan kaldırılması yoluyla durdurulması esasına dayanır. Parmak emme, ağızsolunumu gibi etkenleri ortadan kaldırmak, bu tip bir tedaviye örnektir.
Düzeltici OrtodontikTedavi Nedir?
Ortaya çıkmış olan ortodontik bozuklukların, hareketli apareyler ya dabraketler ile düzeltilmesi, düzeltici ortodontidir. Tüm ortodontik tedaviler busınıflamaya girerler.
Ortodontist /Ortodonti Uzmanı Kimdir?
Çapraşıklık ve kapanış bozuklukları gibi ortodontik sorunların tedavilerikonusunda uzmanlaşmış olan diş hekimine ortodontist veya ortodonti uzmanıdenilmektedir. 5 yıllık dişhekimliği öğrenimi sonrasında üniversitelerdeverilen 4 senelik doktora veya uzmanlık programından mezun olmuş kişiler buünvanı hak etmektedir.
Ortodontik Tedaviyeİhtiyacım Olduğunu Nasıl Anlayabilirim?
1- Dişlerinizdefarkedilen konum bozuklukları veya çapraşıklık
2- Alt veya üst çenenizde gözlegörülen ilerilik, gerilik, eğrilik veya yüzün diğer kesimleri ile biruyumsuzluk varsa,
3- Gülümsemenizde sizi rahatsız eden birdurum varsa; mesela gülerken dişetleriniz aşırı
gözüküyorveya ağız kenarlarında karanlık sahalar oluşuyorsa,
4- Çene ve diş ilişkileriniz yüzündenısırma ve çiğneme problemi yaşıyorsanız,
5- Ağız solunumu yapıyor, parmak emiyor,tırnak yiyorsanız veya geçmişte bunun gibi bazı uzun süren kötüalışkanlıklarınız oldu ise,
6- Ağzınızı kapatmakta güçlükçekiyorsanız, dudaklarınız kapanışı sağlamaya yetmiyorsa,
7- Çene eklemlerinizden ses geliyor,çene kaslarınızda ağrı hissediyor veya çene kilitlenmeleri
yaşıyorsanız,alt çeneniz sanki üst çenenizin içine hapsolmuşsa,
8- Dudak damak yarığı veya benzer birsendromla doğmuşsanız,
9- Ailenizde ortodontik problem yaşamışveya dişlerini çok erken yaşta kaybetmiş bireyler varsa,
ölgeye doğru kaymaya başlamışsa,
11- Çapraşıklık sebebiyle dişlerinizi iyitemizleyemiyor ve bu nedenle dişeti problemleri yaşıyorsanız,
12- Dişlerinizin arasında geniş boşluklarvarsa,
13- Diş hekiminiz kaplamanızı veya dolgunuzuyaparken dişinizin pozisyonundan kaynaklanan bir zorluk yaşıyorsa,
14- Erken süt dişi çekimi yapılmışsa,
15- Dilinizi ön dişlerinizin arasına sokarakyutkunuyor ve konuşuyorsanız, dişlerinizi sıktığınızda,alt ve üst kesicidişleriniz birbiri ile temas etmiyorsa,
bütün bunlar ortodontik tedaviye adayolabileceğinizin göstergesidir.
Ortodontik Sorunlarınızın Sebepleri
1. Ağızdan nefes alma:
Çocuklarda sık sık tekrar eden üst solunum yolu enfeksiyonları, buruntıkanıklıkları ve alerjiler gibi sorunlar sonucunda ağız solunumu alışkanlığınıngelişmesi ortodontik bir sorundur. Normal şartlar altında solunum yapmakiçin burnumuzu kullanmaktayız. Çocukluktan itibaren devamlı olarak ağızsolunumunun yapılması baş postürünün değişmesine ve iskeletsel gelişiminbozulmasına sebep olur. Uzun vadede üst çenede daralma, alt çenenin geridekalması vb gibi iskeletsel ve dişsel sorunlara yol açar. Bu sorunlarınengellenmesi için çocuklarımızı 4 yaşında KBB uzmanı bir doktora muayeneettirmeli ve varsa tedavileri yaptırılmalıdır.
2. Parmak emme:
Yeni doğmuş bir bebekte oldukça gelişmiş bir emme mekanizması vardır. Emmeiçgüdüsü tatmin edilmemiş bir bebek, bu ihtiyacını gidermek için bazıalışkanlıklar edinir. Anne sütü ile 9-18 ay beslenen çocuklarda çoğunlukla bualışkanlık görülmez. Yapılan araştırmalar parmak emmenin yaşamın ilk birkaçhaftasında açlığa bağlı olarak geliştiğini göstermiştir. Dişlerin sürmeyebaşladığı dönemde lokal iritasyonlardan doğan ağrı, parmak emme yoluylagiderilebileceğinden bu alışkanlığın dişlenmeye yardımcı olduğu düşünülebilir.Parmak emme yaşla azalır. Bu alışkanlığı devam ettiren çocukta, emilen parmağave sayısına göre etki alanında bulunan alt ve üst dişlerde yer değiştirmeler vekapanış bozuklukları görülecektir.
3. Yalancı emzik:
Fizyolojik özellikleri olan bir emziğin 2 yaşına kadar emilmesi zararlıdeğildir. Hatta çocuğun parmak emme gibi kötü bir alışkanlıkedinmesini önleme yönünden faydalıdır. Yalancı emzikler devamlı olarakkullanıldıkları zaman, etki alanları içindeki dokulara uzun süreli etki yapacağıiçin o bölgelerde düzensizlik ve çeşitli kapanış bozukluklarına sebepolmaktadır.
4. Yatış şekli:
Yatma şekli, genellikle alt çenenin pozisyonunu belirler. Bu da bize altçenenin ortalama günde 8 saat hangi konumda olduğu hakkında işaret verir. Örneğinyüz üstü yatan bir çocuk ile sırt üstü yatan bir çocukta alt çenenin konumufarklıdır.
5. Dişsıkma, tırnak yeme, kalem ısırma, dudak ısırma gibi kötü alışkanlıklar:
Parmak emme, emzik ve biberon emme gibi alışkanlıklar dişlerde aralanmalara,çapraşıklıklara ve çenelerde düzensizliklere yol açabilirler. Biberon, en geç 3yaşlarında bırakılmış olmalıdır. Bu yaşta oluşmuş olan ortodontik sorunlar,alışkanlıkların bırakılmasının ardından belli oranda düzelebilirler. Kendikendine düzelmeyen sorunların tedavisi için, bir ortodonti uzmanının müdahalesigerekli olabilir.
6. Dişetiproblemlerine bağlı diş düzensizlikleri.
7. Süt dişlerininerken kaybı.
Süt dişleri, sadece geçici olarak çiğneme fonksiyonunu yerine getirmeklekalmazlar, aynı zamanda iskelet sisteminin büyümesinde bir taslak olarak görevgörüp, daimi dişler için rehber de oluşturmaktadırlar. Bu anlamda sütdişlerini, sürmelerinden itibaren korumalı, fırçalamalı ve kendi doğalsüreçlerinde dökülmelerine kadar ağızda tutmalıyız. Bu dişlerin erken kaybısonucunda çene kemiklerinin gelişimi de olumsuz etkilendiği için, daimidişlerin sürmeleri gecikebilir ve düzensizlikler oluşabilir. Süt dişlerivaktinden önce düştü ya da çürük vb sebeplerle çekilmek zorunda kalındıysa, budişlerin yerlerinin korunması amacıyla yer tutucular yapılmalıdır. Sütdişlerindeki çürükler, çoğu zaman dikkate alınmaz. Aileler, bu dişlerin geçiciolduğunu ve çekilmelerinde herhangi bir sorun olmayacağını düşünürler. Oysa kisüt dişleri, gelişmekte olan kemik yapısı için bir taslak görevi görmekte, aynızamanda ileride sürecek olan daimi dişler için yer tutucu görevi görürler.Bunun yanında, çocuğun beslenmesi, konuşması gibi esas görevlerini de yaparlar.
8. 20 yaşdişlerinin öndeki dişleri sıkıştırmasına bağlı düzensizlikler.
9. Diş kaybınabağlı olarak meydana gelen düzensizlikler.
10. Hormonaldüzensizlikler, sistemik hastalıklar.
11. Genetikfaktörler:
Özellikle iskeletsel bozukluğu olan bireylerde soy geçmişte benzer biranomalinin olup olmadığı önemlidir. Kalıtımsal diş eksiklikleri, alt ve üstçenelerdeki deformasyonlar, çapraşıklık problemleri kalıtımsal olarak çocuğageçebilmektedir.
12. Beslenmebozuklukları:
Yeterli beslenemeyen çocuklarda, çene ve yüz yapısında hacimsel küçülme meydanagelecek ve normal hacimdeki dişler küçük çenelerde gerekli yeri bulamayacaklarıiçin çapraşıklıklar, dişlerde konum bozuklukları, hatta dişlerin gömükkalmaları gibi sorunlarla karşılaşılacaktır.
Neden Ortodontik Tedavi Yaptırmalıyım?
Ortodontik tedavi; sadece estetik bir işlem olmayıp, dişlerin kapanışınıdüzeltmekte ve dolayısıyla temizlenmelerini de kolaylaştırmaktadır. Düzgündişlerle diş fırçalama ve diş ipi kullanımı rahat olduğundan ağız hijyenidüzgün bir şekilde sağlanır. Bu, dişetlerinin dişle birleştiği yerdekibakterilerden kaynaklanan ve dişetlerine zarar veren gingivitis (dişetiiltihabı) gibi enfeksiyonların da ortaya çıkma riskini azaltır.
Bazı hastaların üst ön dişleri aşırı derecede ileri çıkarak kapanış bozukluğuoluşturmaktadır. Bu dişler dışarıdan gelebilecek darbelere çok açıktır veortodontik tedavi ile bu dişlerin konumları değiştirilebilir. Ayrıca bu sorunuolanların çiğnemeleri de daha verimsizdir. Ciddi durumlarda ise besin parçalamazorlukları bile görülmektedir. Bu hataların düzeltilmesi yiyecekleri çiğnemeyive hazmetmeyi kolaylaştırır. Sindirim sisteminde problemler çıkmasınıengeller.
Üst ve alt çene düzgün kapanmayarak kapanış bozukluklarına neden olabilirler vehatta bu kapanış bozuklukları konuşmayı etkileyebilmektedir.
Dişler düzgün kapanmadığında, çene kaslarına aşırı baskı uygulanmakta, çene veeklem sorunları görülebilmektedir.
Kesici dişler bölgesinde görülen açıklık, arka grup dişlerimizin çiğnemekuvvetlerine daha fazla maruz kalmasına sebep olarak arka dişlerin çiğneyiciyüzeylerinin aşınmasına sebep olabilmektedir.
Ortodontik Tedavi Yapılmazsa Neler Olabilir?
Hangi yaşta olursa olsun, tedavi edilmeyen ortodontik problem daha da kötüleşir. Zaman geçtikçe, çapraşıklık nedeniyle dişlerin yeterince temizlenememesi sonucu oluşan çürük ve diş eti hastalıkları, diş kayıplarına sebep olabilir.
Bozuk kapanışlar dişlerin çiğneyici yüzeylerinin aşınmasına, çiğneme ve konuşmada zorluklara, destek kemik ve diş eti dokularının hasarına yol açabilmektedir.
Kapanış bozuklukları çene ekleminde rahatsızlığa ve dolayısıyla baş, sırt ve omuz ağrılarına sebep olacak kadar ciddi boyutlara ulaşabilir.
Düzgün sıralanmamış dişler estetik olarak istenmeyen bir görünüm oluşturduğundan hastalarda sosyal güvensizlik ve psikolojik problemlere de neden olabilmektedir.
Ortodonti Hangi Yaşta Uygulanabilir?
Dişsel düzeltmelerde yaş sorun değildir. Hasta kaç yaşında olursa olsun tedavimümkündür. Eğer bireyin kemik yapısında bir düzensizlik söz konusu ise(iskeletsel bozukluklar) yaş önemlidir. Bu durumda fonksiyonel tedaviyegereksinim vardır ki, bu tedavi de ergenlik çağına kadar olan süreçteyapılmalıdır.
Özellikle çocuklarda, yapılacak klinik ve radyografik tetkikler sonrasındatedavi için uygun zamanlama ortodontist tarafından belirlenmektedir. Kemikyapısını ilgilendiren bozukluklarda mümkün olduğunca küçük yaşlarda tedaviyebaşlamak önemlidir. Örneğin; büyüme – gelişim döneminde dar olan üst çene dişkavsi genişletme apareyleri ile düzeltilir ve ileride olabilecek daha ileriboyuttaki sorunlar ortadan kaldırılmış olacaktır.
Çoğu insan bir ortodontiste muayene olmak için tüm daimi dişlerinin sürmesinibekler, ama bazen geç kalınmış olunabilir.
Erişkinlerde artık kalıcı hale gelen iskeletsel bozukluklar ise ortognatikcerrahi uygulamalara gereksinim oluşturabilir.
Ortodontik Tedavi Yetişkinlerede Uygulanabilirmi?
Evet…
Çocukken yapılamayan ortodontik tedaviyi yetişkin yaşta yapmak mümkündür.
Yükselen diş sağlığı bilinciyle yetişkinler de artan sayılarla ortodontiktedavi görmektedirler.
Aslında dişleri ilgilendiren ortodontik tedaviler hemen her yaşta yapılabilir;yeter ki dişler ve dişleri saran dokular sağlıklı olsun. Hastanın yaşı sadecehareketin ve tedavinin süresini etkiler.
Ortodontik TedaviSüresi Ne kadardır?
Ortodontik tedavinin süresi anomalinin şiddetine göre değişmekle beraberortodontik tedavi uzun sürelidir ve her aşama değişkenlik gösterir. Bazıkapanış bozuklukları tek aşamalı bir tedaviyle halledilebilirken, bazıtedaviler iki-üç aşamadan oluşmaktadır. Tedavinin sonucu; hastanın, hastanınailesinin, aile dişhekiminin ve ortodontistin arasındaki bir takım çalışmasına bağlıdır.
Ortodontist,dişleri ve çeneleri düzeltmek için uzmanlığının getirdiğibilgileri,tedavi planını ve teknikleri sunar. Aile dişhekimi,dişlerin vedişetlerinin temiz ve sağlıklı olmasına yardımcı olur. Hasta,dişlerinin veçenelerinin istenilen yönde ve planlanan sürede hareket edebilmesi içinortodontistinin söylediklerini harfiyen uygulamalıdır.
Ortodontik Tedavi Sırasında RandevularınSıklığı Nedir?
Ortodontik tedavi sırasında hastalar 4-6 haftalık aralıklarla takip edilirler.Bu süre hekimin tedavi planına göre farklılık göstermektedir.
Ortodontik Tedavi Gören Hastalar HangiSıklıkla Genel Diş Kontrolünden Geçmelidir?
Normalde 3-6 ayda bir genel diş kontrolünden geçilmelidir. Çürüğe yatkınlıkveya dişeti sorunları olan ortodonti hastaları ise daha sık kontroledilmelidir.
Ortodontik Tedavi Olmak İstiyorum Ne YapmamLazım?
İlk yapmanız gereken bir ortodonti uzmanından randevu almanız ve muayeneolmanız gerekmektedir.
Ortodonti TedavisiNasıl Yapılır?
İlk randevuda hasta muayene edilir, dişlerdeki ve çenelerdeki durumlar tespiteldir, gerekli olan röntgenler istenir ve radyografik olarak da hastadeğerlendirilir. Röntgenlerde ağızda göremediğiniz durumlar saptanabilir.Hastadan başlangıç halini belgeleyen ağız içi ve ağız dışı fotoğraflar ve ağızölçüleri alınabilir. Tedavi planlaması bazı analizler sonucu bu kayıtlarüzerinde yapılır. Daha sonraki randevuda planlanan işlemler yapılarakhastaya teller veya seçilmiş olan başka tedavi edici ortodonti mekanikleriuygulanır. Tedavi başlamış olur.
Yapılmakta olan tedavi şekline göre 4 hafta ile 6 haftada bir olmak üzerekontroller başlar. Tellerde değişiklikler ve aktivasyonlar yapılır. Bu durumönceden öngörülen tedavi süresi boyunca devam eder. Hasta tedavi boyuncadoktorunun söylediklerini harfiyen yerine getirmelidir. Bu yüzden ortodonti;aile-hasta-doktor işbirliği gerektiren bir tedavidir. Sonuç; doktorunbilgisine, özenine, hastanın da işbirliğine bağlıdır.
Tedavi bitiminde teller çıkartıldıktan sonra dişlerin yeni yerlerindesabitlenerek tutulmaları amacıyla planlanan pekiştirme apareyleriuygulanır. Hastanın ihtiyacına göre, ortodontist tarafından şeffaf bir plak,boksör dişliği tarzında bir aparey, takılıp çıkarılabilen damaklıklar ya da öndişlerinden arkalarından yapıştırılan ince bir tel pekiştirme olarakseçilebilir.
İdeal pekiştirme süresi aktif tedavi süresinin yarısı kadar olmalıdır.Pekiştirme gerektirmeyen durumlar olabildiği gibi, çok uzun süre pekiştirmeyegerek duyulan durumlar da olabilir. Pekiştirme apareyleri yavaş yavaş terkedilir, birden bire tedavi sonlandırılmamalıdır.
Yer Açmak İçin Diş Çekilmesi Gerekecek Mi?
Ağzınızda bütün kalıcı dişleriniz için yeterince yer olmayabilir, bu yüzdentedavi amaçlı olarak bir kaç dişin çekilmesi gerekebilir. Eğer durum böyleyseortodontistiniz bunu sizinle paylaşacaktır.
Ortodontik TedaviYöntemleri
Temel olarak iki çeşit tedavi yöntemi vardır.
Kişinin kendisinin takıp çıkarabileceği hareketli apareyler
Ortodontist tarafından dişlere yapıştırılan sabit teller
Hastaya uygun olan tedavi yöntemi ortodontisttarafından belirlenmektedir.
Diş Teli Çeşitleri
Günümüzde ortodonti tedavisinde kullanılmak üzere farklı diş teli seçeneklerimevcuttur.
Metal Diş Telleri
Ortodonti tedavilerinde yaygın olarakkullanılırlar. Bu amaçla paslanmaz çelik teller ve nikel – titanium alışımdanimal edilmiş teller kullanılır.
Seramik Diş Telleri
Halk arasındaki ismiyle şeffaf diş telleridir,şeffaf olmalarından ötürü oldukça estetiktirler. Özellikle yetişkin hastalartarafından tercih edilmekte olup, estetik kaygı taşıyan hastalarda seramik diştelleri iyi bir alternatiftir. Seramik diş teli kullananlarda ağız hijyeni çokdaha önem taşımaktadır.
Dişlerin Arka Yüzeylerinden Takılan DişTelleri (Lingual Teller)
Dişlerin dile bakan iç yüzeyinden takılan diştelleridir. Her vaka için uygun olmayabilir. İç tarafa takıldığı içingörünümde farkedilmezler. Kullanıma bağlı zorluklar söz konusudur.
Clear Aligner / Invisalign (Diş TeliKullanılmadan Yapılan Ortodonti)
Diş telleri olmadan, şeffaf plaklarınkullanımıyla dişlerin düzeltilmesini sağlayan bir ortodonti tedavisidir. Butedavi yönteminde yaklaşık 12-16 adet şeffaf plak kullanımı söz konusudur. Buplakların gözle görülmesi ve fark edilmesi zordur. Şeffaf plaklaristenildiğinde çıkartılabilip temizlenebilmektedir. Bu plakların günde 22-23saat kullanılmaları gerekir. Yemek yerken,diş fırçalarken veya bir şeyleriçerken çıkarılabilirler.
Diş Telleri Dişleri Nasıl Tedavi Ederler?
Diş telleri dişi istenilen yöne itmek için baskı uygulayarak çalışırlar.Tedavi boyunca dişler yer değiştirdiğinden arada aktivasyonlar gerekmektedir.
